Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη μπορεί να σώσει ζωές. Η πιο σημαντική και ευρέως χρησιμοποιούμενη αιματολογική εξέταση για τον προσυμπτωματικό έλεγχο είναι το PSA (Prostate-Specific Antigen – Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο).
Όμως, το PSA δεν είναι πάντα απόλυτο: πρέπει να ερμηνεύεται σωστά, μέσα από εξατομικευμένη αξιολόγηση, κλινική εξέταση και σύγχρονες απεικονιστικές μεθόδους.
Τι είναι το PSA;
Το PSA είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται φυσιολογικά από τα κύτταρα του προστάτη και βρίσκεται σε μικρές ποσότητες στο αίμα. Οι υψηλές τιμές PSA δεν σημαίνουν απαραίτητα καρκίνο, αλλά σχετίζονται με διάφορες καταστάσεις του προστάτη, όπως:
- Καλοήθης υπερπλασία του προστάτη (BPH)
- Προστατίτιδα (φλεγμονή)
- Πρόσφατη εκσπερμάτιση ή δακτυλική εξέταση
- Ουρολοιμώξεις
- Καρκίνος του προστάτη
Τι θεωρείται φυσιολογικό PSA;
Δεν υπάρχει απόλυτο “φυσιολογικό” όριο για όλους τους άνδρες. Ωστόσο, κατά προσέγγιση:
- 0 – 2,5 ng/mL: Πολύ χαμηλό, συνήθως χωρίς υποψία
- 2,6 – 4,0 ng/mL: Οριακά αυξημένο – απαιτεί παρακολούθηση
- >4,0 ng/mL: Αυξημένο – χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση
Σημαντικός είναι και ο ρυθμός αύξησης του PSA (PSA velocity) και η αναλογία ελεύθερου προς ολικό PSA (free/total PSA), ειδικά όταν οι τιμές κινούνται στη «γκρίζα ζώνη» (4–10 ng/mL).
Πώς ερμηνεύεται σωστά το PSA;
Η απλή τιμή του PSA δεν αρκεί για διάγνωση. Χρειάζεται:
- Ανάλυση του ιστορικού (ηλικία, οικογενειακό ιστορικό, συμπτώματα
- Δακτυλική εξέταση από ουρολόγο
- Μέτρηση PSA velocity (ταχύτητα αύξησης με τον χρόνο)
- Αναλογία free/total PSA (>25% είναι πιο πιθανό να μην υπάρχει κακοήθεια)
- Σε ειδικές περιπτώσεις: πολυπαραγοντικά μοντέλα ή επιπλέον βιοδείκτες (π.χ. PHI, 4Kscore)
Πότε χρειάζεται βιοψία προστάτη;
Η απόφαση για βιοψία δεν βασίζεται μόνο στο PSA, αλλά σε συνδυασμό παραμέτρων. Ουρολόγος μπορεί να συστήσει βιοψία αν:
- Το PSA είναι >4 ng/mL, ειδικά σε νεότερους άνδρες
- Υπάρχει παθολογική δακτυλική εξέταση
- Το PSA ανεβαίνει γρήγορα με τον χρόνο
- Η αναλογία free/total PSA είναι χαμηλή
- Η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία (mpMRI) δείχνει ύποπτες περιοχές
Ποιος πρέπει να κάνει έλεγχο PSA;
Ο έλεγχος δεν γίνεται μαζικά, αλλά σε άνδρες με ενδείξεις. Γενικές οδηγίες:
- Άνδρες 50–70 ετών (χωρίς συμπτώματα): PSA κάθε 1–2 χρόνια
- Άνδρες άνω των 45 ετών με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου προστάτη ή αφροαφρικανικής καταγωγής: έναρξη ελέγχου νωρίτερα
- Άνδρες με συμπτώματα (συχνοουρία, αδύναμη ροή, νυχτουρία): άμεση αξιολόγηση, ανεξαρτήτως ηλικίας
Συμπέρασμα
Η εξέταση PSA είναι σημαντικό εργαλείο πρόληψης, αλλά δεν είναι από μόνη της διάγνωση. Η σωστή ερμηνεία απαιτεί ουρολογική εκτίμηση, σύγχρονες διαγνωστικές μεθόδους και εξατομίκευση της φροντίδας.
Ο καρκίνος του προστάτη, όταν ανιχνεύεται νωρίς, είναι πλήρως ιάσιμος. Η ευαισθητοποίηση γύρω από το PSA είναι κρίσιμη για τη μακροχρόνια υγεία του άνδρα.
